Ranga problemu zaburzeń głosu o podłożu zawodowym rośnie nie tylko w Polsce, ale i na świecie. W niektórych krajach wysoko rozwiniętych są prowadzone szczegółowe badania tego problemu. Z aktualnych danych amerykańskich wynika np., że populacja nauczycieli USA to ponad 3 miliony osób; około 58 % spośród nich uskarża się w ciągu swego życia zawodowego na dolegliwości z zakresu narządu głosu, wiążąc je z wykonywaną pracą, natomiast 39% z nich musi przerwać pracę w zawodzie z tego powodu. Statystyki amerykańskie podają, że problemy głosowe nauczycieli przynoszą budżetowi państwa rocznie straty około 2,5 miliarda dolarów rocznie.

W Polsce dokładnych opracowań statystycznych dotyczących dysfonii zawodowych brak, ale skala problemu jest niemała, ponieważ liczba nauczycieli w naszym kraju sięga około 800 tysięcy. Według danych statystycznych przewlekłe choroby narządu głosu to najczęściej rozpoznawane choroby zawodowe w Polsce (ponad 20%). W wieloośrodkowych badaniach koordynowanych przez Centralny Instytut Medycyny Pracy (dane z 2015 r.), dotyczących populacji polskich nauczycieli wykazano, że prawdopodobieństwo rozwoju dysfonii w tej grupie zawodowej jest ponad 3-krotnie wyższe niż w grupie kontrolnej.

Regulacje prawne dotyczące chorób zawodowych zawarte są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 roku w sprawie chorób zawodowych (Dz.U.09.105.869). Wykaz chorób zawodowych stanowi załącznik do rozporządzenia z 30 lipca 2002 roku. Choroby zawodowe nauczycieli znajdują się pod poz. nr 15. Zaliczają się do nich przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat:

• guzki głosowe twarde,
• wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych,
• niedowład mięśni przywodzących i napinających fałdy głosowe z niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią.

Do podstawowych przyczyn zaburzeń głosu o podłożu zawodowym zalicza się (obok zewnętrznych czynników ryzyka) czynniki ryzyka wewnętrzne: m.in. nieprawidłową technikę emisji głosu, wadliwą postawę podczas emisji głosu w pracy, zaburzenia adaptacji w stresie zawodowym. Wyniki badań pozwalają na zaliczenie zawodu nauczyciela do „profesji o wysokim poziomie stresu”. Wskazuje się na mechanizmy wyjaśniające związek pomiędzy stresem a powstawaniem dysfonii. Dysfonie, które związane są z istotnym dyskomfortem fizycznym, pogorszeniem funkcjonowania zawodowego i społecznego mogą w dłuższej perspektywie prowadzić do zmian w stanie zdrowia psychicznego i wywoływać takie objawy, jak obniżony nastrój/depresja czy lęk. Wytwarza się swego rodzaju „błędne koło” uzależnień przyczynowych.

Ze względu na szczególny charakter społeczny grupy zawodowej nauczycieli nieprawidłowy głos nauczyciela przekłada się ujemnie na jakość procesu dydaktyczno-wychowawczego, ale może też powodować u dzieci nawyk wadliwego mówienia, sprzyjający rozwojowi dysfonii dziecięcych.

Centralny Instytut Medycyny Pracy wskazuje na potrzebę zapewnienia obowiązkowego cyklicznego kształcenia w zakresie emisji głosu w trakcie kariery zawodowej nauczyciela. Ze względów zdrowotnych, edukacyjno-wychowawczych, społecznych, ekonomicznych działania zapobiegające chorobom i poprawiające emisję głosu winny być podstawowe nie tylko dla samego nauczyciela. W trosce o szeroko (zgodnie z definicją zdrowia WHO) rozumiane dobro nauczycieli oraz uczniów pracodawca ma obowiązek zadbać o profesjonalne i systematyczne kształcenie, poprawiające jakość pracy i zapobiegające chorobom narządów głosu. Nadto, istotnym elementem gospodarności jest minimalizacja wszelkich czynników ryzyka – dzięki właściwie pojętej profilaktyce można uniknąć niepotrzebnych wydatków na leczenie.

W drugim dniu konferencji odbędą się zajęcia praktyczne – warsztaty z zakresu emisji głosu. Ponieważ planuje się trzy konferencje dotyczące wartości głosu, będzie to pierwsza edycja warsztatów. Poniżej przedstawiamy tematy, które będą zrealizowane w trakcie całego trzystopniowego cyklu.

Warsztaty są skierowane przede wszystkim do nauczycieli, ale uczestniczyć w nich mogą Ci wszyscy, którzy w swojej pracy zawodowej „pracują głosem”.

Celem warsztatów jest przekazanie wiedzy i umiejętności z zakresu technik oddechowych, fonacyjnych, artykulacyjnych i pracy z ciałem, poprawiających i kształtujących emisję głosu.

TEMATY:

• CHOROBY ZAWODOWE NAUCZYCIELA W ŚWIETLE POLSKIEGO PRAWA

• DOBRA JAKOŚĆ GŁOSU WARUNKIEM PRAWIDŁOWEJ PRACY EDUKACYJNO-WYCHOWAWCZEJ

• SPECYFIKA PRACY GŁOSEM W ZAWODZIE NAUCZYCIELA:

CZĘŚĆ PIERWSZA – Anatomia i fizjologia narządów układu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego
CZĘŚĆ DRUGA – Teoretyczne podstawy prawidłowego oddychania i jego rola w emisji głosu. Kształtowanie świadomości oddechowej
CZĘŚĆ TRZECIA – Głos instrumentem pracy zawodowej nauczyciela
CZĘŚĆ CZWARTA – Choroby zawodowe głosu
CZĘŚĆ PIĄTA – Zachowanie higieny pracy głosem u nauczycieli i rehabilitacja zaburzeń głosu

•  WPŁYW ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH, FONACYJNYCH I ARTYKULACYJNYCH NA UWOLNIENIE „ŻYWEGO” GŁOSU:

CZĘŚĆ PIERWSZA – Ćwiczenia relaksacyjne
CZĘŚĆ DRUGA – Ćwiczenia oddechowe. Wtórne odblokowanie oddechu naturalnego. Świadomość oddychania
CZĘŚĆ TRZECIA – Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów artykulacyjnych
CZĘŚĆ CZWARTA – Ćwiczenia emisji głosu nauczyciela. Praca z tekstem
CZĘŚĆ PIĄTA – Podsumowanie i dyskusja

• ZINTEGROWANY TRENING CIAŁA, GŁOSU I WYOBRAŹNI (PRACA Z AKTOREM Z WYKORZYSTANIEM TECHNIK UWALNIAJĄCYCH „ŻYWY” GŁOS):         

CZĘŚĆ PIERWSZA – Wprowadzenie do improwizacji
CZĘŚĆ DRUGA – Improwizacja głosowo-ruchowa z włączeniem pracy nad emocjami i wyobraźnią
CZĘŚĆ TRZECIA – Rozmowa na temat wydarzenia, wymiana doświadczeń, uwagi